Γράφει η Ειρήνη Ραΐδη, Ψυχολόγος, ειδικευμένη στη συστημική ψυχοθεραπεία
Αυτό που συμβαίνει με την ψυχική ασθένεια και τους ψυχικά πάσχοντες είναι πραγματικά λυπηρό. Καλά που είναι θέμα ταμπού και ελάχιστοι έχουν το θάρρος να το παραδεχτούν και να το κοινοποιήσουν- συζητήσουν με το περιβάλλον τους.
Ακόμη όμως και αυτοί που το παραδέχονται δημοσίως δεν τυγχάνουν της αντίστοιχης κατανόησης και υποστήριξης. Γιατί η ψυχική ασθένεια δεν είναι απαραίτητα κάτι που φαίνεται, που αποτυπώνεται στην εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου.
Ο ψυχικά πάσχων συνήθως έχει μια φυσιολογική εμφάνιση, έχει επάγγελμα, οικογένεια, φίλους και μια φυσιολογική ζωή, σε μια πρώτη ανάγνωση. Οι δυσλειτουργίες ίσως να μην είναι εμφανείς, αλλά υπάρχουν και ταλαιπωρούν τον πάσχοντα.
Το πρόβλημα δημιουργείται όταν η δυσλειτουργία βγει με κάποιο τρόπο στο περιβάλλον του : μια κρίση θυμού, που μπορεί να τρομάξει τους γύρω ανθρώπους, μια εμμονή σε λεπτομέρειες, που μπορεί να γίνει βασανιστική για τους γύρω του, μια απροθυμία- δυσκολία να επιτελέσει μια απλή, για τους γύρω, διαδικασία, μια αποφυγή καταστάσεων- κοινωνικών συνευρέσεων, ευχάριστες ή απαραίτητες σύμφωνα με τους γύρω, μια υπερβολική αντίδραση σε κάποιο ερέθισμα, μια μη αναμενόμενη, τέλος πάντων, συμπεριφορά.
Τότε αρχίζουν τα προβλήματα, οι παρεξηγήσεις, οι λανθασμένες ερμηνείες και τέλος η απομάκρυνση των φίλων, συγγενών από τον ψυχικά πάσχοντα. Αυτό τώρα μπορεί να συμβαίνει από φόβο, από άγνοια για το πώς να διαχειριστούν τον άνθρωπο και την κατάσταση, «για να ξορκίσουν το κακό»(μακριά από εμάς τέτοια πράγματα!), για να μην έχουν να διαχειριστούν και άλλα θέματα (γιατί να φορτωθώ εγώ το πρόβλημα του αλλουνού!), γιατί θεωρούν πως πραγματικά αυτή είναι η άποψη ή το συναίσθημα του πάσχοντα (δεν καταλαβαίνουν πως «μιλά η διαταραχή» εκείνη τη στιγμή και όχι ο άνθρωπος).
Φυσικά και όλα αυτά είναι κατανοητά. Θα κάνω όμως κι εγώ το «δικηγόρο του διαβόλου» και θα ρωτήσω :
Πώς είσαι τόσο σίγουρος πως κάτι αντίστοιχο δεν θα συμβεί ποτέ σε σένα τον ίδιο, στο παιδί σου, στο σύντροφό σου, στο συγγενή σου?
Θα σου άρεσε λοιπόν η αντίδρασή σου να αφορά εσένα? Να σου υπενθυμίσω επίσης ότι η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο σε εσένα ή τους οικείους σου είναι πραγματικά μεγάλη και οι αιτίες πολλές : ένα τροχαίο που μπορεί να επιφέρει κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ένα τραυματικό γεγονός πχ ένα ατύχημα, στο οποίο τυχαίνει να είσαι θεατής και να σε οδηγήσει σε μετατραυματικό στρες ή φοβίες, μια κακοποίηση που μπορεί να υποστεί κανείς στη ζωή του με τις αντίστοιχες ψυχικές επιπτώσεις, μια οικονομική καταστροφή, που μπορεί να μη δύνασαι να υποστείς τις συνέπειες, μια σοβαρή σωματική ασθένεια που σε φέρνει αντιμέτωπο με το θάνατο και οι σκέψεις αυτές μπορεί να σε φέρουν κοντά στην κατάθλιψη και πραγματικά άπειρες πιθανότητες που μπορεί κανείς να συναντήσει στη ζωή του.
Κανένας δεν είναι αλώβητος, κανένας δεν μπορεί να πει με σιγουριά «εμένα δε με αφορά αυτό».
Επίσης, συγνώμη κιόλας, είναι πολύ εγωιστικό να σκέφτεται κανείς μόνο την πάρτη του και τον εγωισμό του που μπορεί να θίχτηκε και να μην μπαίνει στη διαδικασία να κατανοήσει τον ψυχικά πάσχοντα, να δώσει τόπο στην οργή ή τουλάχιστον να μην πάρει «τοις μετρητοίς» και «προσωπικά» την ολιγωρία, την απουσία, την ακραία αντίδρασή του.
Οριοθέτηση? Ναι, είναι μια καλή λύση, όχι όμως απομάκρυνση ή παρεξήγηση. Αλλιώς το πρόβλημα διαιωνίζεται και στερούμε από τους συνανθρώπους μας ψυχικά πάσχοντες, την κοινωνική επαφή και αλληλεπίδραση, που τους κινητοποιεί και τους δίνει λόγο να προσπαθήσουν περισσότερο και να μην απομονωθούν.
Να μην ξεχνάμε επίσης πως η ψυχική διαταραχή δεν αφαιρεί από τον άνθρωπο τα χαρίσματα και την ελκυστικότητά του σαν χαρακτήρας. Πολλοί διάσημοι άνθρωποι, με την ελπίδα να ενημερωθεί περισσότερο ο κόσμος και να μειωθεί το στίγμα της ψυχικής ασθένειας, έχουν παραδεχτεί δημόσια τις ψυχικές τους ασθένειες όπως η Κάθριν Ζέτα Τζόουνς, η Σινίντ Ο Κόνορ, η Τζάνετ Τζάκσον, η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, η Μάιλι Σάιρους και πολλοί πολλοί άλλοι, εν ζωή και αποθανόντες.
Μια καλή άσκηση για την καρδιά είναι να σκύψεις και να βοηθήσεις κάποιον να σηκωθεί. John Andrew Holmes
Και η ζωή, θα βρει τρόπο να σου το επιστρέψει.
Πόσο ευαισθητοποιημένοι πρέπει να είμαστε και πόσο προϊδεασμένοι για τις ψυχικές ασθένειες για να φτάσουμε στο σημείο να διαχωρίζουμε τον άνθρωπο αυτό καθεαυτό από την συμπεριφορά του… για να μην κάνουμε το λάθος το “εσύ” της απεύθυνσής του να το κάνουμε “εγώ” και του απαντήσουμε με τον ίδιο ή και χειρότερο τρόπο. Είμαστε όμως;… Είναι εύκολο να είμαστε;…
Αν… αν…, λέω, μας το έλεγες μέσα από μια μικρή ιστορία με δρώντα πρόσωπα, ίσως το καταλαβαίναμε καλύτερα.
Ως κοινωνία έχουμε πολύ δρόμο, θαρρώ, μπροστά μας για να διακρίνουμε τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στον υγιή και τον ψυχικώς πάσχοντα. Εσύ έκανες μια αρχή. Έβαλες ένα “λιθαράκι”. Χρειαζόμαστε κι άλλα…